Ο Lévesque στην παρέμβασή του στο blog Active History φαίνεται να συμφωνεί με την εξήγηση του Nora για τους πολλαπλούς βανδαλισμούς μνημείων σε ολόκληρο τον κόσμο: τη “γενική πολιτικοποίηση της ιστορίας”.[1] Οι Seixas και Clark έδειξαν στο παρελθόν ότι ο δημόσιος χώρος και οι διαμάχες γύρω από αυτόν είναι ο καλύτερος τρόπος για να γίνουν αντιληπτές οι μετατοπίσεις στην ιστορική συνείδηση.​[2]

Δημόσια Αρχαιότητα

Αλλά τι γίνεται στην Ελλάδα; Η Ελλάδα είχε πάντα μια ιδιαίτερη σχέση με την αρχαιότητα ενώ η τελευταία είχε πάντα μια ισχυρή συμβολική αξία για τη χώρα. [3] Τον 20ο και τον 21ο αιώνα, στο δημόσιο χώρο στην Ελλάδα, σημειώθηκαν διαδηλώσεις, βίαια επεισόδια, καταστροφές ενώ ο “πόλεμος των συμβόλων” συνεχίζεται: μετά την υποτιθέμενη “ανταλλαγή” συμβόλων μεταξύ Ελλάδας και Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας που μας θυμίζει ειρωνικά το άρθρο του Bieber[4], το τελευταίο περιστατικό ήταν και πάλι σε σχέση με το άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που “τοποθετήθηκε επειγόντως” σε κεντρικό σημείο της Αθήνας: “χρειαζόμαστε άραγε το άγαλμα ενός κατακτητή της Αθήνας στο κέντρο της πόλης”, ρώτησαν κάποιοι προκλητικά, ενώ οι περισσότεροι το αντιλήφθηκαν ως ένδειξη λαϊκισμού και σχετικό με τις προσεχείς δημοτικές εκλογές αλλά και την αμφιλεγόμενη συμφωνία Πρεσπών που υπογράφηκε φέτος.

«Παλιό» (Αρχαίο) εναντίον «Μοντέρνου»of history

Το παραπάνω φαίνεται να αποτελεί ένα παλιό σχήμα που χαρακτηρίζει την ελληνική ιστορική συνείδηση. Ο Herzfeld μιλώντας για τη σύγκρουση μεταξύ των κατοίκων του Ρεθύμνου (Κρήτης) και των αρχαιολόγων, την περιέγραψε ως σύγκρουση μεταξύ “μνημειακού” και “κοινωνικού χρόνου”,[5] τα βενετσιάνικα σπίτια του Ρεθύμνου είναι ταυτόχρονα “εμβλήματα του ελληνικού παρελθόντος […] και τα σπίτια στα οποία οι κάτοικοι του Ρεθύμνου ζουν την καθημερινή τους ζωή “.[6] Οι Έλληνες έχουν συχνά βρεθεί στην ανάγκη να επιλέξουν ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν. Για παράδειγμα, ενώ στο Ρέθυμνο οι ντόπιοι ήθελαν να ανακαινίσουν τα σπίτια τους, οι αρχαιολόγοι τους επέβαλαν περιορισμούς. Τα ίδια κτίρια αποτελούσαν ιστορικά μνημεία και σπίτια των ανθρώπων. Η ‘ματιά’ του ανθρωπολόγου για το παρελθόν και για ζητήματα τα οποία εκ πρώτης όψεως φαίνονται καθαρά ‘αρχαιολογικά’ μπορεί να διαφωτίσει διαφορετικούς τρόπους σκέψης,  φαινομενικά αντικρουόμενους, αλλά που αναπτύσσονται στην ίδια ‘γραμμή’, στο πλαίσιο της αντίθεσης παρελθόντος-παρόντος. Από την άλλη, η αρχαιότητα στην Ελλάδα έχει χρησιμοποιηθεί όχι μόνο σε επίσημο επίπεδο για λόγους εξωτερικής πολιτικής, αλλά και όπως σχολιάζει ο Πλάντζος, από ‘κάτω’ για να υποστηρίξει την  ‘κοινή’ καθημερινή ζωή των ανθρώπων σε αντίθεση με τις αρχαιολογικές χρήσεις του ελεύθερου χώρου τους.[7]

Το 2002, οι κάτοικοι του Φιλοπάππου (Αθήνα) απαίτησαν να συνεχίσουν να πετούν το χαρταετό και να κάνουν πικνίκ στο λόφο του Φιλοπάππου αντί να μετατρέψουν το χώρο σε προστατευόμενο για αρχαιολογικούς λόγους. Σε αντίθεση με αυτό, το 2010, οι κάτοικοι της Κερατέας (Αθήνα, Αττική) επικαλέστηκαν έναν ξεχασμένο κούρο που βρέθηκε αρχικά στην περιοχή τους και φυλασσόταν στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας, έναν κούρο που αντιπροσωπεύει την αρχαιολογική κληρονομιά ολόκληρης της περιοχής, ενάντια στη βούληση του κράτους να μετατρέψει μέρος της γειτονιάς σε χώρο υγειονομικής ταφής.[8] Όπως το έθεσε ο Πλάντζος, ήταν σαν οι ντόπιοι της Κερατέας να χρειαζόταν τον κούρο να υπενθυμίσει στην κυβέρνηση ότι υπήρχαν.[9] Σε αναλυτικό επίπεδο, όλα τα παραπάνω περιστατικά, θα μπορούσαν να σχετίζονται με την εθνογραφία, τη δημόσια αρχαιολογία ή την πολιτιστική πολιτική.[10] Ταυτόχρονα, είχαν συνέπειες για την καθημερινή ζωή των ανθρώπων, δημιούργησαν ομάδες πίεσης, και αποδείχθηκαν συγκρουσιακά.

Από την Ομοιομορφία στην Πολυμορφία: επίσημα και εναλλακτικά αφηγήματα

Ο μνημειακός χώρος στην Ελλάδα εκφράζει παραδοσιακά την κυρίαρχη συλλογικότητα, η οποία για τον δέκατο ένατο αιώνα ήταν το “έθνος”. Η Μαρκάτου αναφέρει ότι ειδικά τα δημόσια γλυπτά στην Αθήνα αποκαλύπτουν “τις ιστορικές περιπέτειες, αξίες, προτεραιότητες, προτιμήσεις της κοινωνίας που τα δημιούργησε”.[11] Κατά συνέπεια, τα περισσότερα από τα δημόσια και ιδιωτικά κτίρια της μεσαίας τάξης υιοθέτησαν το “νεοκλασσικό” στυλ, επίσης κοινό στην Ευρώπη για την ίδια περίοδο. Τον 20ό αιώνα ο ελληνικός δημόσιος χώρος υπήρξε μάρτυρας κυρίως πολέμων: οι γειτονιές των προσφύγων δημιουργήθηκαν στην Αθήνα και σε άλλες ελληνικές πόλεις μετά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1918-1922, ενώ ο Β ‘Παγκόσμιος Πόλεμος και ο εμφύλιος που ακολούθησε έχουν αφήσει σημάδια σε αρκετά κτίρια μέχρι τώρα. Νέα μνημεία δημιουργήθηκαν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους για να γιορτάσουν τις σχετικές νίκες και να τιμούν τους ανθρώπους που θυσίασαν τη ζωή τους για συλλογικούς στόχους. Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος που έληξε επισήμως το 1949, αλλά ο οποίος σύμφωνα με τους ιστορικούς διαιωνίστηκε σιωπηλά τη δεκαετία του 1950, του 1960 και τη δεκαετία του ’70 (μέχρι και το τέλος της περιόδου της Χούντας), έφερε στο προσκήνιο διαμάχες που προέρχονταν από διαφορετικούς τύπους ‘στράτευσης’, κυρίως ιδεολογικο-πολιτικής και στο πλαίσιο του διεθνούς Ψυχρού Πολέμου. Το άγαλμα του Τρούμαν στην Αθήνα βανδαλίστηκε πολλές φορές στο πλαίσιο του αντιαμερικανισμού εκείνης της εποχής, ενώ η ‘αντίσταση’ κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο γιορτάστηκε μόνο μετά τη δεκαετία του 1980.[12] Ταυτόχρονα, οι ερευνητές μιλάνε για τις σιωπές όπως εκφράζονται στον δημόσιο χώρο μέσα από την αμέλεια που εξέφρασαν δημοτικές και κρατικές αρχές, όσον αφορά τόπους μνήμης, ειδικά εκείνους που σχετίζονται με τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο [13]

Μια νέα συγκρουσιακή εποχή για τις ελληνικές πόλεις ξεκίνησε με την οικονομική κρίση το 2010. Κατά κάποιο τρόπο το σύμβολό της θα μπορούσε να είναι το χάλκινο άγαλμα ενός παλαιστή του 19ου αιώνα, αντιγράφου ενός ρωμαϊκού αγάλματος, που βρίσκεται στην πλατεία Συντάγματος στην Αθήνα και που ‘μεταμορφώθηκε’ σε ένοπλο ακτιβιστή κατά τη διάρκεια των διαμαρτυριών του 2011 ενάντια στα σκληρά οικονομικά μέτρα.[14]

Σήμερα

Τα graffities πάνω σε αγάλματα, μνημεία και άλλες επιφάνειες στις ελληνικές πόλεις, ειδικά στην Αθήνα, βοηθούν στην εκδήλωση συλλογικών και ατομικών υποκειμενικοτήτων. Το κράτος δεν έχει πλέον το μονοπώλιο της επιβολής πολιτικών μνήμης, οι πληθυσμοί στις σύγχρονες πόλεις είναι εξαιρετικά διαφοροποιημένοι: ενώ στο παρελθόν ο δημόσιος χώρος χρησιμοποιούνταν για να εκφράσει μια επίσημη ή μη επίσημη ομοιομορφία, σήμερα αποτελεί το θέατρο για την εκδήλωση κάθε είδους διαφορετικών ταυτοτήτων.

_____________________

Επιπλέον Διάβασμα

• Plantzos, Dimitris. To Prosfato Mellon. Athens: Nefeli, 2016.
• Solomon, Ester and Eleni Apostolidou, eds., Museums, Education and ‘Difficult’ Heritage (Special Issue of MuseumEdu) 6 2018.

Διαδίκτυο

• I IEnsomatosi ton Archaeologikon Choron sti Zoi tis Polis [The Inclusion of Archaeological Sites in the City’s Life], A People’s Movement Conference, 17 of May 2010: https://polispace.wordpress.com/ (τελευταία πρόσβαση 20 Μαίου 2019).
• Bodossaki Lectures on the foundation of the New Acropolis Museum, 2011: https://www.blod.gr/mouseiou-akropolis/ (τελευταία πρόσβαση 20 Μαίου 2019).

_____________________
 [1] Stéphane Lévesque, “A new approach to debates over Macdonald and other monuments in Canada: Part 1,” Active History November 6 2019, http://activehistory.ca/2018/11/a-new-approach-to-debates-over-macdonald-and-other-monuments-in-canada-part-1/?fbclid=IwAR3sEhTpWOJiXgK2bb3iDPsTnfN_Au_Mv3cZsp9j2__jxqI3UEiPPKI1KvA (τελευταία πρόσβαση 20 Μαίου 2019).
[2] Peter Seixas and Penny Clark, “Murals as Monuments,” American Journal of Education 110, no. 2 (2004): 146-171           .
[3] Yannis Hamilakis and Eleana Yalouri, “Antiquities as symbolic capital in modern Greek society,” Antiquity 70, no. 267 (1996): 117-129.
[4] Florian Bieber, “Monumental Exchange, My Hero, Your Terrorist,” Florian Bieber’s Notes from Syldavia February 5 2014, https://florianbieber.org/2014/02/05/monumental-exchange-my-hero-your-terrorist/ (last accessed 20 May 2019).
[5] Thomas Gallant, “A review on Michael Herzfeld, A Place in History: social and monumental time in a Cretan town,” Journal of Modern Greek Studies 13, no. 1 (1995): 142.
[6] Thomas Gallant, “A review on Michael Herzfeld, A Place in History: social and monumental time in a Cretan town,” Journal of Modern Greek Studies 13, no. 1 (1995): 142.
[7] Dimitris Plantzos, “Diekdikodas to topio. Antikrouomenes proseggiseis sti chrisi tou Philopappou” [Claiming landscape. Controversies around the use of Philopappou place],” in Techni-Choros-Anaptyxsis, stin Ellada tis krisis, [Art, Time, Development in Greece in the Crisis Period], eds. Argyro Loukaki and Dimitris Plantzos, (Athens: Leimon, 2018), 95-115.
[8] Ο «κούρος» είναι ελληνικό αρχαικό άγαλμα που αναπαριστά ένα νεαρό άνδρα.
[9] Dimitris Plantzos, To Prosfato Mellon, (Athens: Nefeli, 2016), 137.
[10] Ο Poulios σχολιάζει τη φυλακή Τρικάλων και τη διαχείρισή της από διαφορετικές ομάδες ανθρώπων κάνοντας χρήση εννοιών όπως «ζώσα κληρονομιά» (living heritage) και «προσεγγίσεις εστιασμένες στον υλικό πολιτισμό» (material based) όσον αφορά τη συντήρηση. Ioannis Poullios, “Managing ‘difficult’ intangible heritage,” MuseumEdu, no. 6 (2018): 99-122.
[11] Dora Marcatou, “Public Sculptures 1843-1940,” Kathimerini 25 October 1998: 10.
[12] Eleni Apostolidou, “Truman or Lincoln: Greek students debate on commemoration decisions made by their community,” IJHLTR 13, no.2 (2016).
[13] Anna Maria Drompouki, Mnimia Lithis, Athens: polis, 2014.
[14] Dimitris Plantzos, To Prosfato Mellon, Athens: Nefeli, 2016.

_____________________

Image Credits

Athens statue of an athlete © 2015 Michel Simeonidis, Public Domain via Flickr.

Recommended Citation

Apostolidou, Eleni: Civic Public Space as Conflictual Space. In: Public History Weekly 7 (2019) 23, DOI: dx.doi.org/10.1515/phw-2019-14032.

Lévesque in his intervention in “Active History” seems to abide with Nora’s explanation for the repeated attacks against monumental figures all over the world: the “general politization of history”.[1] Seixas and Clark in the past have indicated that public space and the controversies around it are the best way for one to perceive transitions in historical consciousness.[2]

Public Antiquitygeneral politization of history

But what about Greece? Greece has always been having a “special” experience of antiquity while the latter had always had a strong symbolic value.[3] In the 20th and 21st century, public space in Greece has witnessed protests, violent episodes, destructions while a ‘war of symbols’ is still taking place: after the alleged “exchange’”of symbols between Greece and the Republic of North Macedonia that ironically reminds us of Bieber’s article,[4] the latest incident was again in relation to Great Alexander’s statue that was “urgently” placed in a central point in Athens: “Do we need the statue of an Athens conqueror in the center of the city?”, some asked in a provocative way, while most perceived it as an indication of populism absolutely relevant to the forthcoming elections at the municipality of Athens and the controversial Prespes Agreement that took place in this year.

 “Old” versus “Modern”general politization of history

The above seems to be an old schema to characterize Greek historical consciousness. Herzfeld, speaking of the conflict between the people of Rethymno (Crete) and the archaeologists, has also put it as the conflict between “monumental time” and “social time”,[5] Venetian period houses of Rethymnon are at the same time “emblems of Greece’s past […] and physical dwellings in which daily life is lived”.[6] Greek have often found themselves in the need of selecting between the past and the present; in Rethymnon the locals wished to renovate their houses while at the same time archaeologists enforced restrictions. The same buildings stood as historical monuments and people’s homes. An anthropologist’s view on the past and on issues that at first sight seem to be purely “archaeological” may enlighten diverse ways of thinking, seemingly conflicting, but still developing on the same line, between past and present. On the other hand, antiquity in Greece has been used not only on an official level to monitor foreign politics, but also as Plantzos comments, from “below” to support “common” people everyday life as opposed to the archaeological uses of their free space.[7]

In 2002, the people of Philopappos (Athens) demanded that they should continue flying the kite and having picnics on the Philopappos hill instead of converting the place in a protected area for archaeological reasons. As opposed to that, in 2010, the people of Keratea (Athens, Attica), invoked a forgotten kouros initially found in their area and kept at the Archaeological Museum of Athens, a kouros epitomizing the archaeological heritage of the whole area, to defend themselves against the state’s will to convert part of the neighborhood into a landfill site.[8] As Plantzos put it, it was as if the locals of Keratea needed the kouros to remind the government that they existed.[9] On an analytical level, all the above incidents, could be relevant to ethnography, public archaeology or cultural policy.[10] At the same time, they had had consequences to people everyday life, made groups of people come together and they proved to be conflictual.

From Uniformity to Multiplicity

Monumental space in Greece traditionally expressed the dominant collectivity, which for the nineteenth century was the “ethnos”. Markatou mentions that especially public sculptures in Athens reveal the “historical adventures, values, priorities, preferences of the society that created them”.[11] Accordingly, most of the public and middle-class private buildings adopted the “neoclassicist” style, also common in Europe for the same period. In the 20th century, Greek public space mainly witnessed wars: refugees’ neighborhoods were created in Athens and in other Greek cities after the Greek-Turkish War of 1918-1922, while WW II and the Greek Civil War that followed have left signs on several buildings till now. New monuments were created in different time periods to celebrate relevant victories and commemorate people that sacrificed their lives for collective causes.

The Greek Civil War that officially ended in 1949, but according to historians was silently perpetuated in the 1950s, 1960s and 1970s, (till the end of the Junta period), brought to the fore controversies originating in different types of partisanship but mainly ideological, political and in the context of an international Cold War. Truman’s statue in Athens was thus many times violated in an anti-American spirit, while the legacy of the resistance in WW II was celebrated only after the 1980s.[12] At the same time, researchers speak about silences as expressed in the public space with the negligence that was expressed on the part of the city and state authorities, against places of memory, especially the ones related to WW II.[13]

A new conflictual era for Greek cities was initiated with the economic crisis in 2010. In a way, its symbol could be the 19^th century brass statue of a wrestler, copy of a Roman one, that stands in Syndagma square in Athens, and that was “transformed” into an armed activist during the 2011 protests against the harsh economic measures.[14]

What About Now

Graffities on statues, monuments and other surfaces in Greek cities, especially Athens, aid several collective and individual subjectivities to express themselves. The state is no longer having the monopoly of imposing memory policies, populations in modern cities are extremely diverse: while public space used to express official and non-official uniformity, today it constitutes the theatre for the expression of all sort of different identities.

_____________________

Further Reading

• Plantzos, Dimitris. To Prosfato Mellon. Athens: Nefeli, 2016.
• Solomon, Ester and Eleni Apostolidou, eds., Museums, Education and ‘Difficult’ Heritage (Special Issue of MuseumEdu) 6 2018.

Web Resources

• I IEnsomatosi ton Archaeologikon Choron sti Zoi tis Polis [The Inclusion of Archaeological Sites in the City’s Life], A People’s Movement Conference, 17 of May 2010: https://polispace.wordpress.com/ (last accessed 20 May 2019).
• Bodossaki Lectures on the foundation of the New Acropolis Museum, 2011: https://www.blod.gr/mouseiou-akropolis/ (last accessed 20 May 2019).

_____________________
 [1] Stéphane Lévesque, “A new approach to debates over Macdonald and other monuments in Canada: Part 1,” Active History November 6 2019, http://activehistory.ca/2018/11/a-new-approach-to-debates-over-macdonald-and-other-monuments-in-canada-part-1/?fbclid=IwAR3sEhTpWOJiXgK2bb3iDPsTnfN_Au_Mv3cZsp9j2__jxqI3UEiPPKI1KvA (last accessed 20 May 2019).
[2] Peter Seixas and Penny Clark, “Murals as Monuments,” American Journal of Education 110, no. 2 (2004): 146-171           .
[3] Yannis Hamilakis and Eleana Yalouri, “Antiquities as symbolic capital in modern Greek society,” Antiquity 70, no. 267 (1996): 117-129.
[4] Florian Bieber, “Monumental Exchange, My Hero, Your Terrorist,” Florian Bieber’s Notes from Syldavia February 5 2014, https://florianbieber.org/2014/02/05/monumental-exchange-my-hero-your-terrorist/ (last accessed 20 May 2019).
[5] Thomas Gallant, “A review on Michael Herzfeld, A Place in History: social and monumental time in a Cretan town,” Journal of Modern Greek Studies 13, no. 1 (1995): 142.
[6] Thomas Gallant, “A review on Michael Herzfeld, A Place in History: social and monumental time in a Cretan town,” Journal of Modern Greek Studies 13, no. 1 (1995): 142.
[7] Dimitris Plantzos, “Diekdikodas to topio. Antikrouomenes proseggiseis sti chrisi tou Philopappou” [Claiming landscape. Controversies around the use of Philopappou place],” in Techni-Choros-Anaptyxsis, stin Ellada tis krisis, [Art, Time, Development in Greece in the Crisis Period], eds. Argyro Loukaki and Dimitris Plantzos, (Athens: Leimon, 2018), 95-115.
[8] A “kouros” is an archaic Greek statue representing a young standing male.
[9] Dimitris Plantzos, To Prosfato Mellon, (Athens: Nefeli, 2016), 137.
[10] Poulios comments on the prison of Trikala (Greece) and its management by different groups of people using the “living heritage” and the “material based” approaches to conservation. Ioannis Poullios, “Managing ‘difficult’ intangible heritage,” MuseumEdu, no. 6 (2018): 99-122.
[11] Dora Marcatou, “Public Sculptures 1843-1940,” Kathimerini 25 October 1998: 10.
[12] Eleni Apostolidou, “Truman or Lincoln: Greek students debate on commemoration decisions made by their community,” IJHLTR 13, no.2 (2016).
[13] Anna Maria Drompouki, Mnimia Lithis, Athens: polis, 2014.
[14] Dimitris Plantzos, To Prosfato Mellon, Athens: Nefeli, 2016.

_____________________

Image Credits

Athens statue of an athlete © 2015 Michel Simeonidis, Public Domain via Flickr.

Recommended Citation

Apostolidou, Eleni: Civic Public Space as Conflictual Space. In: Public History Weekly 7 (2019) 23, DOI: dx.doi.org/10.1515/phw-2019-14032.

In seinem Beitrag auf “Active History” scheint sich Lévesque an Noras Erklärung für die wiederholten Angriffe auf Denkmäler auf der ganzen Welt zu halten: Die “allgemeine Politisierung von Geschichte”.[1] In der Vergangenheit haben Seixas und Clark darauf hingewiesen, dass der öffentliche Raum und die darum ausgetragenen Kontroversen die besten Anzeichen seien, Veränderungen im Geschichtsbewusstsein wahrzunehmen.[2]

Öffentliche Antikegeneral politization of history

Aber wie steht es mit Griechenland? Griechenland hatte schon immer eine “besondere” Erfahrung mit der Antike, da diese immer auch einen starken Symbolwert besaß.[3] Im 20. und 21. Jahrhundert hat der öffentliche Raum in Griechenland Proteste, gewaltsamen Vorkommnisse und Zerstörungen erlebt, immer begleitet von einem “Krieg der Symbole”: Nach dem vermeintlichen “Austausch” von Symbolen zwischen Griechenland und der Republik Nordmazedonien, der uns ironischerweise an Biebers Artikel erinnert, fand der jüngste Vorfall wiederum im Zusammenhang mit der Statue von Alexander dem Großen statt, welche “eilig” an zentraler Stelle in Athen aufgestellt wurde. Die Frage “Brauchen wir die Statue eines Eroberers im Stadtzentrum?”, wurde von einigen Leuten auf provokante Art aufgeworfen, während die meisten die Statue als einen Hinweis auf Populismus wahrnahmen, der für die bevorstehenden Wahlen in der Gemeinde Athen und das umstrittenen Prespa-Abkommen, das in diesem Jahr abgeschlossen wurde, absolut relevant war.[4]

“Alt” gegen “modern”general politization of history

Das oben Angesprochene scheint ein altes Schema zu sein, um das griechische Geschichtsbewusstsein zu charakterisieren. Herzfeld, der vom Konflikt zwischen der Bevölkerung von Rethymno (Kreta) und den Archäolog*innen spricht, hat es auch als den Konflikt zwischen einer “monumentaler Zeit” und einer “sozialen Zeit” bezeichnet,[5] denn die aus der venezianischen Zeit stammenden Häuser von Rethymno sind gleichzeitig “Embleme der griechischen Vergangenheit ebenso wie physisch reale Wohnungen, in welchen tägliches Leben stattfindet”.[6] Die Griech*innen befanden sich oft in der Zwangslage, die Wahl zwischen der Vergangenheit und der Gegenwart treffen zu müssen; in Rethymno wollten die Einheimischen ihre Häuser renovieren, während die Archäolog*innen gleichzeitig Beschränkungen erzwangen. Die gleichen Gebäude verkörperten historische Denkmäler ebenso wie Wohnungen von Menschen. Der anthropologische Blick auf die Vergangenheit und auf Belange, die dem ersten Augenschein nach als rein “archäologisch” erscheinen, können verschiedene Denkansätze aufzeigen, die sich scheinbar ausschliessen, aber sich dennoch auf der gleichen Linie bewegen, zwischen der Vergangenheit und der Gegenwart. Andererseits wurde die Antike auf einer offiziellen Ebene nicht nur genutzt, um Außenpolitik zu machen, sondern auch, wie Plantzos bemerkt, von “unten”, um das Alltagsleben der “einfachen” Leute gegenüber einer archäologischen Nutzungen ihrer Umgebung zu begünstigen.[7]

Im Jahre 2002 verlangten die Leute von Philopappos (Athen), dass sie weiterhin auf dem Philopappos-Hügel ihre Drachen fliegen und Picknick abhalten dürften, anstatt den Ort aus archäologischen Gründen in ein Schutzgebiet umzuwandeln. Im Gegensatz dazu beriefen sich die Leute von Keratea (Athen, Attika) auf einen vergessenen Kouros, der ursprünglich auf ihrem Gebiet gefunden und im Archäologischen Museum von Athen ausgestellt wurde; ein Kouros, der das archäologische Erbe der gesamten Gegend versinnbildlicht. Sie taten dies, um sich gegen die Absicht des Staates zu verteidigen, einen Teil des Stadtviertels in eine Mülldeponie umzuwandeln.[8] Wie Plantzos es ausdrückt, war es, als ob die Einheimischen von Keratea den Kouros benötigten, um die Regierung daran zu erinnern, dass sie existierten.[9] Auf einer analytischen Ebene könnten alle obige Vorfälle für die Ethnographie, die öffentliche Archäologie oder die Kulturpolitik von Relevanz sein.[10] Gleichzeitig hatten sie Auswirkungen auf den Alltag der Menschen gehabt, Gruppen von Menschen zusammengebracht und sich als konfliktträchtig erwiesen.

Von Einheitlichkeit zur Vielfältigkeit

Traditionellerweise stand der historisch denkmalwürdige Raum in Griechenland für die vorherrschende kollektive Gesamtheit, die im 19. Jahrhundert durch die “Ethnie” verkörpert wurde. Markatou erwähnt, dass vor allem die öffentlichen Skulpturen in Athen “historische Abenteuer, Werte, Prioritäten, Vorlieben der Gesellschaft, welche diese geschaffen hatten”, offenbaren.[11] Dementsprechend übernahmen die meisten öffentlichen und mittelständischen Privatgebäude den “neo-klassizistischen” Stil, der auch im restlichen Europa dieser Zeit üblich war. Im 20. Jahrhundert wurde der griechische öffentliche Raum hauptsächlich Zeuge von kriegerischen Auseinandersetzungen: Nach dem Griechisch-Türkischen Krieg von 1918-1922 wurden in Athen und in anderen griechischen Städten ganze Stadtviertel für Flüchtlinge geschaffen, während der Zweite Weltkrieg und der darauffolgende Griechische Bürgerkrieg bis zum heutigen Tage Spuren an verschiedenen Gebäuden hinterlassen haben. Neue Denkmäler wurden zu verschiedenen Zeitpunkten geschaffen, um bedeutende Siege zu feiern und an Menschen zu erinnern, die ihre Leben für gemeinschaftliche Zwecke geopfert hatten.

Der Griechische Bürgerkrieg, der 1949 offiziell beendet worden ist, aber nach Ansicht von Historiker*innen in den 1950er, 1960er und 1970er Jahren stillschweigend (bis zum Ende der Junta-Zeit) fortgesetzt wurde, rückte Kontroversen in den Vordergrund, die ihren Ursprung in verschiedenen Formen der Parteinahme haben, aber im Wesentlichen von ideologischer, politischer Natur waren und im Kontext eines internationalen Kalten Krieges standen. Die Statue von Truman in Athen wurde viele Male aus einer anti-amerikanischen Stimmung heraus beschädigt, während das Vermächtnis des Widerstandes im Zweiten Weltkrieg erst in den späten 1980er Jahren gefeiert wurde.[12] Gleichzeitig vergleichen Forscher*innen das im öffentlichen Raum ausgedrückte Stillschweigen mit der Vernachlässigung, die von Seiten der Stadt und den staatlichen Behörden gegenüber den Erinnerungsstätten an den Tag gelegt wurde, vor allem gegenüber denjenigen, die in Bezug zum Zweiten Weltkrieg stehen.[13]

Eine neue für griechische Städte konfliktträchtige Epoche fand ihren Anfang mit der Wirtschaftskrise im Jahre 2010. In gewisser Hinsicht mag die Messingstatue eines Ringkämpfers aus dem 19. Jahrhundert ein Symbol für einen neuen Gebrauch des öffentlichen Raums sein. An sich die Kopie einer römischen Statue, wurde die Messingstatue, welche auf dem Syntagma-Platz in Athen aufgestellt ist, während der Proteste gegen die im Jahre 2011 verhängten, strengen wirtschaftlichen Massnahmen in einen bewaffneten Aktivist “umgewandelt”.[14]

Wie sieht es heute ausgeneral politization of history

Graffitis auf Statuen, Denkmälern und anderen Flächen in griechischen Städten, besonders in Athen, verhelfen verschiedenen gemeinschaftlichen und individuellen Subjektivitäten dazu, sich ausdrücken zu können. Der Staat verfügt nicht mehr über das Monopol der Erinnerungspolitik. Die Bevölkerungen in den modernen Städten sind äußerst vielfältig geworden: Während der öffentliche Raum früher amtliche und nicht-amtliche Einheitlichkeit bekundete, bildet er heutzutage den Schauplatz, um den unterschiedlichsten Identitäten aller Art Ausdrucksmöglichkeiten zu bieten.

_____________________

Literaturhinweise

• Plantzos, Dimitris. To Prosfato Mellon. Athens: Nefeli, 2016.
• Solomon, Ester and Eleni Apostolidou, eds., Museums, Education and ‘Difficult’ Heritage (Special Issue of MuseumEdu) 6 2018.

Webressourcen

• I IEnsomatosi ton Archaeologikon Choron sti Zoi tis Polis [The Inclusion of Archaeological Sites in the City’s Life], A People’s Movement Conference, 17 of May 2010: https://polispace.wordpress.com/ (letzter Zugriff 20. Mai 2019).
• Bodossaki Lectures on the foundation of the New Acropolis Museum, 2011: https://www.blod.gr/mouseiou-akropolis/ (letzter Zugriff 20. Mai 2019).

_____________________
 [1] Stéphane Lévesque, “A new approach to debates over Macdonald and other monuments in Canada: Part 1,” Active History November 6 2019, http://activehistory.ca/2018/11/a-new-approach-to-debates-over-macdonald-and-other-monuments-in-canada-part-1/?fbclid=IwAR3sEhTpWOJiXgK2bb3iDPsTnfN_Au_Mv3cZsp9j2__jxqI3UEiPPKI1KvA (letzter Zugriff 20. Mai 2019).
[2] Peter Seixas and Penny Clark, “Murals as Monuments,” American Journal of Education 110, no. 2 (2004): 146-171           .
[3] Yannis Hamilakis and Eleana Yalouri, “Antiquities as symbolic capital in modern Greek society,” Antiquity 70, no. 267 (1996): 117-129.
[4] Florian Bieber, “Monumental Exchange, My Hero, Your Terrorist,” Florian Bieber’s Notes from Syldavia February 5 2014, https://florianbieber.org/2014/02/05/monumental-exchange-my-hero-your-terrorist/ (last accessed 20 May 2019).
[5] Thomas Gallant, “A review on Michael Herzfeld, A Place in History: social and monumental time in a Cretan town,” Journal of Modern Greek Studies 13, no. 1 (1995): 142.
[6] Thomas Gallant, “A review on Michael Herzfeld, A Place in History: social and monumental time in a Cretan town,” Journal of Modern Greek Studies 13, no. 1 (1995): 142.
[7] Dimitris Plantzos, “Diekdikodas to topio. Antikrouomenes proseggiseis sti chrisi tou Philopappou” [Claiming landscape. Controversies around the use of Philopappou place],” in Techni-Choros-Anaptyxsis, stin Ellada tis krisis, [Art, Time, Development in Greece in the Crisis Period], eds. Argyro Loukaki and Dimitris Plantzos, (Athens: Leimon, 2018), 95-115.
[8] Ein “kouros” ist eine altertümliche griechische Statue, welche einen jungen aufrechtstehenden Mann darstellt.
[9] Dimitris Plantzos, To Prosfato Mellon, (Athens: Nefeli, 2016), 137.
[10] Poulios berichtet über das Gefängnis von Trikala (Griechenland) und seine Leitung durch verschiedene Personengruppen, welche das “lebendige Erbe” und “evidenz-basierte” Ansätze anwenden, um dessen Erhaltung zu gewähren. Ioannis Poullios, “Managing ‘difficult’ intangible heritage,” MuseumEdu, no. 6 (2018): 99-122.
[11] Dora Marcatou, “Public Sculptures 1843-1940,” Kathimerini 25 October 1998: 10.
[12] Eleni Apostolidou, “Truman or Lincoln: Greek students debate on commemoration decisions made by their community,” IJHLTR 13, no.2 (2016).
[13] Anna Maria Drompouki, Mnimia Lithis, Athens: polis, 2014.
[14] Dimitris Plantzos, To Prosfato Mellon, Athens: Nefeli, 2016.

_____________________

Abbildungsnachweis

Athens statue of an athlete © 2015 Michel Simeonidis, Public Domain via Flickr.

Translation

Kurt Brügger swissamericanlanguageexpert

Empfohlene Zitierweise

Apostolidou, Eleni: Civic Public Space as Conflictual Space. In: Public History Weekly 7 (2019) 23, DOI: dx.doi.org/10.1515/phw-2019-14032.